^{เรียบเรียง: นางสาวกนกวรรณ สุภาราญ}
ภาพ: กชกร มั่นคงเจริญกิจ

          การศึกษาทางไกลเกิดขึ้นในสมัยศตวรรษที่ 20 เพื่อสนองความต้องการการเรียนรู้เป็นการเปิดโอกาสทางการศึกษา และการพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่างต่อเนื่องให้แก่บุคคลในสังคมอย่างทั่วถึง ในสถานการณ์ปัจจุบันการปิดสถานศึกษาเนื่องจากการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสนั้น ทำให้การศึกษาทางไกลถูกยกขึ้นมาพูดถึง และได้รับความสนใจในฐานะที่เป็นแนวทางการจัดการเรียนการสอนที่เหมาะสมกับสถานการณ์มากที่สุด

          สิ่งสำคัญในการจัดการเรียนรู้ทางไกลให้มีประสิทธิภาพมากที่สุด นอกจากการเข้าถึงเทคโนโลยี และเครือข่ายอินเทอร์เน็ตเป็นช่องทางหลักของการสื่อสารระหว่างครู และนักเรียนแล้วนั้น รูปแบบกระบวนการจัดการเรียนรู้เนื้อหาสาระของบทเรียนที่เหมาะสมต่อการเรียนรู้ก็ถือเป็นสาระสำคัญที่ครูผู้สอนจะต้องค้นหาแนวทาง ออกแบบสร้างสรรค์กระบวนการถ่ายทอดเนื้อหาความรู้ โดยอาศัยการประยุกต์ใช้สื่อประกอบการสอนหลากหลายรูปแบบที่กระตุ้นความสนใจ และมีความทันสมัยสามารถมองเห็นชัดเจน อีกทั้งทำความเข้าใจ ได้ง่ายไม่ซับซ้อนจนเกินไป

“การศึกษาทางไกล โอกาสทางการศึกษายุคใหม่”
          นอกจากการศึกษาทางไกลจะเป็นการเพิ่มทางเลือกในการกระจายโอกาส และสร้างความเสมอภาคในการเข้าถึงการศึกษาที่มีคุณภาพ ไม่ว่าจะเป็นการสอนผ่านระบบเครือข่ายอินเตอร์เน็ต คลิปวิดีโอเนื้อหาบทเรียน หรือช่องโทรทัศน์เพื่อการศึกษาทางไกล ถือเป็นกระบวนวิธีการเรียนรู้ และการจัดการศึกษารูปแบบใหม่ที่เข้ากับยุคสมัย ช่วยลดอุปสรรคด้านการเดินทาง สถานที่ และเวลา ซึ่งนักเรียนสามารถเรียนรู้ได้อย่างมีอิสระ ทบทวนเนื้อหาบทเรียนได้หลายครั้ง และสามารถสื่อสารกันผ่านช่องทางติดต่อหรือขณะเรียนโดยตรงได้ทันที ในกรณีที่เรียนผ่านระบบเครือข่ายอินเทอร์เน็ต รูปแบบการเรียนหรือการศึกษาทางไกลข้างต้นถือเป็นการปรับตัวในรูปแบบการจัดการเรียนรู้ให้เข้ากับยุคสมัยที่เปลี่ยนไป การนำเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาประยุกต์ใช้ให้การจัดการเรียนรู้เป็นประโยชน์มากที่สุดต่อนักเรียน

“การเตรียมการเพื่อการจัดการเรียนรู้การศึกษาทางไกล”
          การจัดการเรียนรู้ทางไกลนั้นผู้สอนจะต้องมีการเตรียมการการวางแผนขั้นตอนการสอนเช่นเดียวกับการเตรียมสอนในห้องเรียนปกติ โดยเฉพาะวิธีการถ่ายทอดเนื้อหา และวิธีการประเมินผลอาจจะมีการปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมกับสถานการณ์ และข้อจำกัด ครูผู้สอนให้ความสำคัญกับวิธีการถ่ายทอดเนื้อหาความรู้ที่เหมาะสม และมีประสิทธิภาพ อาศัยความสร้างสรรค์ในการออกแบบกระบวนการ และเลือกใช้สื่อประกอบการสอนที่มีคุณภาพ และมีรูปแบบที่หลากหลายเหมาะสมโดยมีเป้าหมายคือ นักเรียนเกิดการเรียนรู้ และความเข้าใจบทเรียนให้ได้มากที่สุด ประกอบกับข้อจำกัดของการศึกษาทางไกลซึ่งช่องทางการเรียนบางประเภท นักเรียนไม่อาจติดต่อหรือสอบถามข้อสงสัยโดยตรงในขณะเรียนได้ เพื่อช่วยให้นักเรียนเข้าใจได้ดียิ่งขึ้นนั้นผู้สอนจึงควรเตรียมการการอธิบาย และถ่ายทอดเนื้อหาบทเรียนไว้อย่างละเอียด เลือกใช้ภาษาที่เข้าใจได้ง่าย ไม่กำกวม มีตัวอย่างการประยุกต์ใช้ความรู้เนื้อหาที่เห็นภาพชัดเจนมากกว่าหนึ่งตัวอย่าง เพื่อช่วยให้นักเรียนได้ฝึกกระบวนการคิดวิเคราะห์ และเข้าใจบทเรียนได้ดียิ่งขึ้น

“เทคนิคการศึกษาทางไกลให้มีประสิทธิภาพ”
          ประเด็นที่น่าเป็นกังวล และควรให้สำคัญไม่แพ้การจัดกระบวนการเรียนรู้ คือ ความสนใจและการมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ของนักเรียน เนื่องจากการศึกษาทางไกลมีข้อจำกัดอยู่หลายประการ เช่น นักเรียนที่มีอายุน้อยหรืออยู่ในช่วงวัยที่ไม่สามารถนั่งเรียนทางไกลเพียงลำพังได้นั้นต้องอาศัยความร่วมมือของผู้ปกครองและสภาพแวดล้อมรวมทั้งบรรยากาศการเรียนของนักเรียนที่เหมาะสมเอื้ออำนวยให้เกิดการเรียนรู้ ครูผู้สอนเองต้องปรับแนวทางการจัดกระบวนการเรียนรู้ วิธีการประเมินผลและการวางแผนเป้าหมายของการเรียนให้สอดคล้องตามสภาพแวดล้อมของกลุ่มนักเรียนดังกล่าวอีกด้วย ทั้งนี้ เทคนิคเบื้องต้นของการจัดการศึกษาเรียนรู้ทางไกลให้มีประสิทธิภาพ แบ่งออกเป็นหัวข้อหลักได้ 3 ประเด็น ได้แก่

1. การสื่อสารและรักษาความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มนักเรียนและครูผู้สอน ซึ่งหมายรวมถึงการสื่อสารระหว่างครูผู้สอนกับผู้ปกครองของนักเรียนอีกด้วย แม้ว่าการศึกษาทางไกลจะทำให้ครูและนักเรียนครูขาดการสื่อสารระหว่างกันไป ซึ่งอาจส่งผลต่อความรู้สึกมีส่วนร่วมในการเรียนที่ลดลง ดังนั้นครูผู้สอนควรหมั่นสื่อสารให้คำแนะนำและแสดงออกถึงความก้าวหน้าในการเรียนรู้กับนักเรียน รวมทั้งผู้ปกครองในช่องทางการสื่อสารออนไลน์ต่าง ๆ อยู่เสมอ เพื่อติดตามการเรียนและรักษาความสัมพันธ์ให้ดีอยู่เสมอซึ่งความสัมพันธ์ที่ดีคือพื้นฐานของความร่วมมือในการเรียนรู้และเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้นักเรียนยังคงอยากเรียนรู้แม้จะปราศจากสภาพแวดล้อมที่ควบคุมเฉกเช่นห้องเรียนก็ตาม
2. การจัดกระบวนการเรียนรู้ทางไกล วางแผนการเลือกใช้ช่องทางถ่ายทอดสื่อสารความรู้ระหว่างวิชา ร่วมกัน ไม่ว่าจะวิชาใดก็ตามควรทำการตกลงร่วมกันที่จะช่องทางในการเรียนรู้เพียงช่องทางเดียว เช่น การศึกษาทางไกลด้วยช่องทางออนไลน์ผ่านแอปพลิเคชัน A ครูผู้สอนวิชาต่าง ๆ ก็จะทำการจัดการเรียนรู้ผ่านแอพพลิเคชัน A เพื่อลดความสับสนและยุ่งยากในการสลับช่องทางเข้าถึงการเรียนทางไกลที่อาจเกิดขึ้นในหมู่นักเรียนได้ นอกจากประเด็นช่องทางในการถ่ายทอดสื่อสารระหว่างครู และนักเรียนแล้วนั้น ประเด็นที่สำคัญซึ่งจำเป็นต่อความกระตือรือร้นในการศึกษาทางไกลเป็นอย่างยิ่ง คือ การจัดเค้าโครง (outline) ในการเรียนให้นักเรียนได้เห็นภาพรวมและรายละเอียด ตระหนักถึงเป้าหมายและสิ่งที่ควรทำเพื่อบรรลุเป้าหมายของบทเรียนนั้น ๆ โดยใช้วิธีการโน้มน้าวและอาศัยการสะสมคะแนนหลากหลายแบบในการจูงใจนักเรียนให้อยากมีส่วนร่วมในการเรียนรู้อยู่เสมอ
3. การจูงใจและส่งเสริมการเรียนรู้อยู่เสมอ นอกจากครูผู้สอนมีการติดต่อสื่อสารกับนักเรียนและผู้ปกครองเพื่อความสัมพันธ์อันดีอยู่เสมอแล้ว การสื่อสาร และการตั้งเป้าหมายของการเรียนที่ชัดเจนระหว่างครู นักเรียนและผู้ปกครองให้เป็นไปในแนวทางเดียวกัน รู้ว่าต้องทำอะไรบ้างเป็นขั้นตอนที่ชัดเจน ประกอบกับการให้ชิ้นงานที่เอื้อให้เกิดการเรียนรู้และการค้นคว้าอิสระ มีความสนใจของนักเรียนแต่ละคนเป็นที่ตั้ง จะช่วยสร้างแรงจูงใจในการเรียนรู้ให้เข้าถึงได้ง่าย ไม่รู้สึกไกลตัวจนเกินไปและมีประสิทธิภาพ

          ดังนั้นเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ทางไกลให้มีคุณภาพภายใต้สถานการณ์โรคระบาด เทคนิคการจัดการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมก็เป็นสิ่งสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าความพร้อมเบื้องต้นทางด้านเทคโนโลยี หากนักเรียนสามารถเข้าถึงเทคโนโลยีที่ทันสมัยควบคู่กับการจัดกระบวนการเรียนรู้ผ่านเครือข่ายหรือระยะทางไกลนั้นได้อย่างเหมาะสม จะช่วยให้เกิดการปรับตัวต่อการเรียนรู้ผ่านวิธีการสมัยใหม่ อีกทั้งส่งเสริมทักษะทางด้านเทคโนโลยี ทักษะการค้นคว้าและกระบวนการคิดวิเคราะห์ที่เท่าทันสถานการณ์เข้ากับยุคสมัย โดยไม่จำกัดอยู่เพียงแค่ในชั้นเรียนเพียงเท่านั้น

<sup>อ้างอิง:
7 tips for effective remote learning with Khan Academy (article). (n.d.). Retrieved May 21, 2020, from https://www.khanacademy.org/resources/teacher-essentials/implementation/a/7-tips-for-effective-remote-learning-with-khan-academy

Wexler, N. (2020, April 14). 7 Tips To Help Make Remote Learning More Effective. Retrieved May 21, 2020, from https://www.forbes.com/sites/nataliewexler/2020/04/08/7-tips-to-help-make-remote-learning-more-effective/#43732d7162c3

The Difference Between Emergency Remote Teaching and Online Learning. (n.d.). Retrieved May 21, 2020, from https://er.educause.edu/articles/2020/3/the-difference-between-emergency-remote-teaching-and-online-learning</sup>